ساماندهی دستفروشان به معنای دور نگهداشتن آنها از مراکز پر تردد نیست

در آستانه سال نو، چهره شهر شلوغ‌تر می‌شود. از یک سو مردمی که برای خرید پوشاک، اقلام مصرفی و خوراکی، لوازم خانه و &#۸۲۳۰; وقت بیشتری را در خیابان‌ها می‌گذرانند و از سوی دیگر حجم گسترده دستفروشان و بساط کنندگان در خیابان‌ها موجب ترافیک‌های سنگین و اشکال در تردد می‌شود. این هرج و مرج تا جایی پیش می‌رود که حتی مغازه‌داران هم که «تردد مردم در یک منطقه» را به عنوان شانسی برای فروش تلقی می‌‌کنند، به ستوه می‌‌‎آیند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اتاق اصناف ایران، نارضایتی کسبه وقتی بالا می‌‌گیرد که می‌‌بینند مردم (مصرف‌کنندگان) کالایی که آنها در محیطی بهداشتی و قانونی می‌فروشند را از غیر بهداشتی‌ترین محیط‌ها مثلا از لب جو و بساط‌های خیابانی خریداری کرده و با رضایت خاطر به خانه بر می‌‌گردند. این در حالی است که خرید از دستفروشان حتی ارزانی کالا نسبت به مغازه‌هایی فروش فوق‌العاده نوروزی گذاشته‌اند را هم تضمین نمی‌کند.
در این بین گاها اقداماتی از سوی شهرداری و دیگر نهاد‌ها انجام و این دستفروشان و بساط‌کنندگان به منطقه‌‎ای، هدایت می‌شوند. اقداماتی اگرچه ارزشمند اما در مقابل سیل عظیم دستفروشان محدود و کم اثر. از سوی دیگر فرهنگسازی علیه خرید از دستفروشان هم اگرچه نتایجی داشته و عموم مردم از آسیب خرید از دستفروشان به اقتصاد با خبرند اما همچنان خرید از دستفروشان رواج گسترده‌ای دارد.
یک جامعه شناس شهری در گفت و گو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اتاق اصناف ایران، درباره علت موفق نبودن طرح‌های ساماندهی دستفروشان این گونه توضیح داد: گاها دیده می‌‌شود از سوی شهرداری و متولیان ساماندهی دستفروشان فضایی محیطی به برای اجتماع دستفروشان در نظر گرفته می‌شود اما رفتن به این مکان‌ها برای خریداران (مصرف‌کنندگان) و برای دستفروشان آنچنان که باید، مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.
قمر فلاح آسیب‌شناسی طرح ساماندهی دستفروشان را به دو بخش «دستفروشان» و «مصرف‌کنندگان» تقسیم کرد و این چنین گفت: دستفروشان برای حضور در این مکان‌ها انتظاراتی دارند و خریداران نیز انتظاراتی دیگر.
وی افزود: هرچه متولیان به دنبال ساماندهی دستفروشان باشند و مناطقی را برای بساط کردن آنها در نظر بگیرند، طبیعی است که دستفروشان به جایی که برای آنها به صرفه است، بروند. به عبارت دیگر مجریان طرح ساماندهی دستفروشان، بیشتر هدف دور نگاه داشتن دستفروشان از مناطق پر تردد شهر را دنبال می‌‌کنند می خواهند آنها را به حاشیه برانند اما دستفروشان نمی‌خواهند دور از تردد مردم باشند و به دنبال جایی می‌گردند که بیشترین فروش را داشته باشند. پس این نوع از برنامه‌ریزی موثر نخواهد بود.
این جامعه شناس ادامه داد: در مقابل، این فضای محیطی باید طوری در نظر گرفته شود که مراجعه به آن مکان برای خریداران نیز به صرفه باشد. در غیر این صورت افراد محدودی برای خرید به آنجا مراجعه می کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: «خرید ارزان» و «دسترسی آسان به کالا» دو انگیزه مردم برای خرید از دستفروشان است و از سوی دیگر مردم خرید از دستفروشان را نوعی «کمک به دیگری» می‌دانند. دسترسی آسان به کالا در کلان شهرهایی که سفر درون شهری برای خرید هزینه‌های زمانی و مالی دربر دارد، انگیزه بزرگی است. بنابراین اگر هزینه رفتن به محل مورد نظر بیش از سود خرید از دستفروشان ارزان فروش باشد، کسی به آن مکان مراجعه نمی کند. توجه نکردن به این امور در ساماندهی دستفروشان موجب شده است که با وجود فرهنگ‌سازی‌های بسیار علیه خرید از دستفروشان، فرهنگ خرید از دستفروشان به قوت خود باقی بماند.
فلاح گفت: ما تجربه‌هایی موفق از ساماندهی دستفروشان داشته‌ایم. به عنوان نمونه دستفروشانی که اجناس آنتیک می‌فروختند حالا در پارکینگ پروانه غرفه دارند، مشتریان خوبی دارند. در این نوع از ساماندهی سودهی فروشنده‌ها در نظر گرفته شده است و از سوی دیگر مراجعه به این اماکن برای خریداران مقرون به صرفه است. (بر اساس این گزارش، علاقمندان به تجربه پارکینگ پروانه می‌توانند با دنبال کردن سامانه ثبت نام و درخواست غرفه در جمعه بازار پروانه از اطلاعات آن با خبر شوند.)
مدت‌ها است که فرهنگ‌سازان تلاش می‌‌کنند تا عزت نفس مصرف‌کنندگان را بالا ببرند و به آنها بقبولانند که خرید کالای با کیفیت، ارزان و بهداشتی حق آنها است و نهاد‌های دولتی و بخش خصوصی با راه اندازی سیستم‌های پیچیده بازرسی تلاش می‌‌کنند سطح مطالبه‌گری اجتماعی از رعایت حقوق مصرف کننده را ارتقا بخشند. هرچند این فرهنگ‌سازی‌ها و اقدامات نتایجی به همراه داشته و امروز بسیاری از ما خرید از دستفروشان را عملی نادرست و در تضاد با حقوق خود و نیز حمایت از اقتصاد ملی می‌‌دانیم اما هنوز وقتی از دستفروشان خرید می‌‌کنیم دلمان غنج می‌زند.
پ/